غربالگری دوران بارداری

غربالگری دوران بارداری به منظور تشخیص هر گونه مشکل صحیح در مادر و جنین است. این غربالگری شامل بررسی هایی مانند سونوگرافی، تست‌های خونی، آزمایش‌های ادرار و سایر تست‌های پزشکی است.  هدف از غربالگری دوران بارداری، شناسایی هر گونه مشکل صحیح در مادر و جنین است که در صورت عدم شناسایی و درمان، می‌تواند به بیماری‌های جدی و حتی مرگ مادر یا نوزاد منجر شود.

بیشتر بخوانید : دیابت بارداری

برخی از مشکلاتی که در این غربالگری شناسایی می‌شوند عبارت‌اند از: بیماری‌های قلبی، مشکلات نورولوژیکی، سندرم داون، سایر اختلالات کروموزومی، بیماری‌های خونی، عفونت‌های قابل انتقال و مشکلات سایر اعضای بدن از جمله کلیه، ریه و دستگاه گوارش. مراقبت خوب دوران بارداری اغلب شامل تست های غربالگری و تشخیصی هم برای شما و هم برای نوزادتان می شود. در اینجا، ما 5 مورد از رایج ترین این آزمایشات را برای کودک شما توضیح می دهیم.

تست های نشانگربرای غربالگری مادر در دوران بارداری

در دوران بارداری، آزمایش های متعددی برای بررسی سلامت مادر باردار و جنین در حال رشد انجام می شود. نوع خاصی از آزمایش‌ها، تست‌های نشانگر برای بررسی ناتوانی‌های ژنتیکی و مادرزادی در نوزاد در حال رشد انجام می‌شود. آنها بیشتر برای بررسی احتمال ابتلای نوزاد به سندرم داون، سندرم ادوارد و نقص لوله عصبی انجام می شوند. این شرایط ناهنجاری های کروموزومی هستند که هر دو را تحت تأثیر قرار می دهند. رشد روانی و فیزیولوژیکی کودک بنابراین، انجام معاینات و آزمایشات بهداشتی معمول در هر سه ماهه برای اطمینان از تولد نوزاد سالم ضروری است. این تست‌ها همچنین به شما زمان می‌دهند تا راه‌هایی را برای مقابله با مشکلات در صورت بروز پیدا کنید. تست‌های نشانگر دوگانه و تست‌های نشانگر چهارگانه به همین دلیل انجام می‌شوند.

تست نشانگر دوگانه چیست؟

آزمایش نشانگر دوگانه یک آزمایش خون است که معمولاً بین هفته یازدهم و سیزدهم بارداری زمانی که مادر در سه ماهه اول بارداری است انجام می شود. این آزمایش معمولاً با اسکن NT نیز همراه است. اسکن NT به اندازه گیری مایع زیر پوست گردن نوزاد کمک می کند. هر دوی این آزمایش ها به تعیین اینکه آیا نوزاد آینده با ناهنجاری های کروموزومی به دنیا می آید یا خیر کمک می کند.

تست نشانگر چهارگانه چیست؟

آزمایش نشانگر چهارگانه یک آزمایش خون است که معمولاً بین هفته 15 تا 20 بارداری در سه ماهه دوم بارداری انجام می شود. مانند تست نشانگر دوگانه، این آزمایش نیز برای تعیین هرگونه نقص ژنتیکی در نوزاد انجام می شود.

همه متخصصان زنان به شدت توصیه می کنند که این آزمایشات را در هر بارداری انجام دهید.

تست های نشانگر دوگانه و چهارگانه به شناسایی چه چیزی کمک می کنند؟

تست های غربالگری به شناسایی موثر بارداری هایی با احتمال افزایش خطر بیماری های زیر کمک می کند:

نقایص لوله عصبی – شایع ترین شرایط در نقص لوله عصبی اسپینا بیفیدا و آنسفالی است. در آنسفالی، مغز نوزاد به اندازه کافی رشد نمی کند و احتمال زنده ماندن نوزاد کم است. در اسپینا بیفیدا، استخوان‌های ستون فقرات دارای یک دهانه غیرعادی هستند که می‌تواند باعث آسیب به اعصابی شود که قسمت تحتانی بدن را کنترل می‌کنند. این ممکن است منجر به فلج پاها، ضعف و ناتوانی در کنترل مثانه و حرکات روده شود. آزمایش سرم مادری که در سه ماهه دوم بارداری انجام می شود می تواند در صورت وجود این وضعیت را به طور موثر تشخیص دهد.

سندرم داون – این یک ناهنجاری کروموزومی است که منجر به ناتوانی ذهنی قابل توجهی می شود. سندرم داون یک اختلال ژنتیکی است که زمانی ایجاد می شود که تقسیم سلولی غیرطبیعی منجر به کپی کامل یا جزئی اضافی از کروموزوم 21 شود. این ماده ژنتیکی اضافی باعث تغییرات رشدی و ویژگی های فیزیکی سندرم داون می شود. همچنین ممکن است منجر به ناتوانی های جسمی مانند نقص قلبی، مشکل در شنوایی و بینایی شود. درک بهتر سندرم داون و مداخلات اولیه می تواند کیفیت زندگی کودکان و بزرگسالان مبتلا به این اختلال را تا حد زیادی افزایش دهد و به آنها کمک کند تا زندگی رضایت بخشی داشته باشند.

سندرم ادوارد – سندرم ادواردز به دلیل وجود مواد ژنتیکی اضافه شده از کروموزوم 18 رخ می دهد. این ماده اضافی بر رشد کودک تأثیر می گذارد و منجر به نقص های فیزیکی خارجی و داخلی می شود. این وضعیت منجر به ناتوانی های جسمی مانند نقص قلبی، نقص در سیستم گوارشی و کمبود رشد می شود. اکثر نوزادانی که از سندرم ادوارد رنج می برند بیش از یک سال زنده نمی مانند. و کسانی که زنده می مانند، به مراقبت و توجه دائمی نیاز دارند زیرا مشکلات جدی پزشکی و رشدی در آنها ایجاد می شود.

سونوگرافی

سونوگرافی یکی از روش‌های مورد استفاده برای غربالگری دوران بارداری است. با استفاده از سونوگرافی، می‌توان علائم و نشانه‌های مختلفی که به دنبال بارداری رخ می‌دهند را تشخیص داد. در سونوگرافی بارداری، از امواج صوتی با فرکانس بالا استفاده می‌شود تا تصویری از جنین و رحم دریافت شود. این روش به دلیل عدم استفاده از پرتو X و ایمن بودن برای مادر و جنین، یک گزینه مطمئن و مناسب برای غربالگری دوران بارداری است.

بیشتر بدانید : علائم بارداری

هدف از غربالگری دوران بارداری با استفاده از سونوگرافی، تشخیص هرگونه مشکل یا خطری در جنین و رحم است. این شامل تشخیص احتمال وجود بیماری‌های قلبی، اختلالات رشدی، نقص تشکیل سیستم عصبی، آب قرمز، خطر پیش‌آمدن سقط و بسیاری دیگر از موارد است که با سونوگرافی قابل تشخیص هستند. بنابراین، سونوگرافی یکی از روش‌هایی است که به عنوان یک ابزار قدرتمند در غربالگری دوران بارداری مورد استفاده قرار می‌گیرد.

تست غربالگری شفافیت نوکال   (NT)

تست NT یک روش سونوگرافی است که بین هفته های یازدهم تا چهاردهم بارداری انجام می شود. در این آزمایش، پزشک مقدار مایع شفاف پشت گردن نوزاد را اندازه می‌گیرد و اگر بیشتر از حد طبیعی باشد، ممکن است نشان دهنده یک مشکل کروموزومی مانند سندرم داون یا تریزومی 18 باشد یا برخی از نقایص مادرزادی قلب را نشان دهد. هر چه اندازه گیری بالاتر باشد، احتمال بروز مشکل بیشتر می شود. با این حال، این آزمایش قطعی نیست زیرا فقط احتمال بروز مشکل در کودک شما را نشان می دهد. همچنین، بسیاری از نوزادانی که دارای NT غلیظ تر از حد معمول هستند، کاملاً سالم هستند! تنها راه برای اطمینان از اینکه کودک شما مشکل کروموزومی دارد یا خیر، انجام یک آزمایش تشخیصی مانند آزمایش نمونه برداری از پرزهای کوریونی (CVS)، آمنیوسنتز یا آزمایش DNA بدون سلول است.

تست نمونه برداری از پرزهای کوریونی   (CVS)

تست CVS یک روش تشخیصی است که شامل برداشتن برخی از سلول‌های پرزهای کوریونی از جفت در نقطه‌ای که به دیواره رحم می‌چسبد، می‌شود. CVS معمولا بین هفته های 10 و 13 بارداری انجام می شود. تست CVS می تواند ناهنجاری های کروموزومی، اختلالات ژنتیکی (مانند فیبروز کیستیک) را تشخیص دهد، اما برخلاف آمنیوسنتز، نقص لوله عصبی را تشخیص نمی دهد. سطح دقت تست CVS بالا است – حدود 98 تا 99٪ – اما شدت این مشکلات سلامتی را ارزیابی نمی کند.

اگرچه آزمایش CVS به طور کلی ایمن در نظر گرفته می شود، اما یک آزمایش تهاجمی است و بنابراین خطراتی را به همراه دارد. مهم ترین آنها سقط جنین است که تصور می شود در 1 از هر 100 عمل رخ می دهد. مزیت آزمایش CVS نسبت به آمنیوسنتز این است که می توان آن را زودتر انجام داد. این به شما این امکان را می دهد که اگر کودک شما مشکلی دارد و تصمیم به ادامه بارداری دارید، خود را بهتر آماده کنید. برعکس، اگر تصمیم بگیرید که حاملگی را قطع کنید، زودتر آسیب کمتری خواهد داشت (آمنیوسنتز معمولاً در حدود هفته بیستم بارداری انجام می شود).

تست غیر تهاجمی قبل از تولد (NIPT)

NIPT که به عنوان غربالگری DNA بدون سلول نیز شناخته می شود، یک آزمایش تشخیصی برای ناهنجاری های کروموزومی خاص در جنین در حال رشد است. تفاوت NIPT با آزمایش CVS و آمنیوسنتز در این است که نیازی به استخراج سلول ها (چه از جفت و چه از مایع آمنیوتیک) ندارد و تنها به زن باردار نیاز دارد که یک نمونه خون بدهد که به طور طبیعی حاوی DNA جنین است. در نتیجه خطر سقط جنین وجود ندارد. با این حال، این تست دارای محدودیت‌هایی است و ممکن است در مقایسه با تست‌های تشخیصی سنتی‌تر، منجر به نرخ بالاتری از نتایج مثبت کاذب شود. بنابراین NIPT برای جمعیت عمومی توصیه نمی شود اما برای موارد زیر توصیه می شود:

• زنان با گروه خونی Rh منفی
• زنانی که ناقل یک اختلال مغلوب مرتبط با X هستند
• زنان با عوامل خطرزای داشتن نوزادی با اختلالات کروموزومی.
• تست نوکال

این تست شبیه تست شفافیت نوکال است که با سونوگرافی نیز انجام می شود و ناحیه پشت گردن را اندازه گیری می کند. با این حال، این آزمایش بین هفته های 16 تا 24 بارداری انجام می شود و در این زمان، ناحیه پشت گردن دیگر شفاف نیست. این اندازه‌گیری همان ناهنجاری‌ها را بررسی می‌کند، اما در مقایسه با تست شفافیت نوکال، آستانه بالاتری نسبت به چیزی که طبیعی در نظر گرفته می‌شود، دارد.

تست بدون استرس

تست بدون استرس جنین از هفته 28 بارداری به بعد انجام می شود. این شامل بستن یک کمربند به شکم مادر برای اندازه گیری ضربان قلب و یک کمربند دیگر برای اندازه گیری انقباضات است. سپس حرکت، ضربان قلب و فعالیت در یک دوره 20 تا 30 دقیقه ای ارزیابی می شود. این آزمایش برای اطمینان از دریافت اکسیژن کافی جنین استفاده می شود – اکسیژن کم به این معنی است که جفت یا بند ناف ممکن است به درستی کار نکند. نوزادانی که اکسیژن کافی دریافت می کنند با افزایش ضربان قلب در زمان حرکت پاسخ می دهند و ضربان قلب در حالت استراحت کاهش می یابد. این آزمایش واکنشی نامیده می شود و نشان می دهد که نوزاد اکسیژن کافی دریافت می کند. یک متن غیر واکنشی، که در آن ضربان قلب در طول حرکت تغییر نمی کند یا کودک حرکت نمی کند، نشان دهنده سطح ناکافی اکسیژن در کودک است. با این حال، آزمایشات اضافی برای تأیید این مورد نیاز است. همانطور که می دانیم، کودک ممکن است به سادگی در حال خواب باشد!

بیشتر بخوانید : فشار خون بالا در بارداری

آمنیوسنتز، که به موجب آن سلول ها از مایع آمنیوتیک گرفته می شود، معمولاً به عنوان یک آزمایش تشخیصی رایج ذکر می شود. با این حال، آزمایش CVS و NIPT به طور فزاینده ای رایج تر می شوند و در نتیجه، نسبت زنانی که تحت آمنیوسنتز قرار می گیرند به طور پیوسته در حال کاهش است.

کلام آخر

غربالگری دوران بارداری یکی از مهم‌ترین مراحل در پیشگیری از بروز عوارض و مشکلات در دوران بارداری است. در این مرحله، با استفاده از آزمایش‌های مختلف، سلامتی مادر و جنین بررسی شده و عوارضی که ممکن است در دوران بارداری برای مادر و یا جنین به وجود آید، شناسایی می‌شوند.

پیشنهاد می‌کنم به هنگام بررسی‌های غربالگری دوران بارداری، به دقت و با تمام تمرکز اقدام کنید و نتایج آزمایش‌ها را با حساسیت بررسی کنید. همچنین، در صورت وجود هرگونه نگرانی یا سوال، به پزشک خود مراجعه کنید تا بتوانید نگرانی‌های خود را با او مطرح کنید و از پاسخ‌گویی صحیح و دقیق او بهره‌مند شوید.

دکتر بهناز بنی هاشمی

متخصص زنان و زایمان و نازایی
درمان بیماری های زنان
جراحی های زیبایی زنان
درمان ناباروری